اسماء الحسنی

1⃣4⃣. مقیت( نگهبان – حافظ)

وکان الله علی کل شی مقیتاً
🔷ترجمه: و خداوند بر همه نیک و بد اعمال خلق مراقب است .
حافظ ، نگهبان و صاحب قدرت و سیطره کامل بر ممکنات وآفریننده رزقها و طعامها و رساننده آنها به جمیع اعضای بدنها.
✨ اگر از شفای مریضی که مایوس هستید اسم « المقیت» را به تعدادی که جا بشود در ظرفی نوشته روی آن آب ریخته و به مریض بنوشانند.

💥به جهت وسعت رزق ۵۵٠ مرتبه یا ۵۵ مرتبه این ذکر خوانده شود.💥

💥 برای برآمدن حوائج و مقاصد نوشتن این ذکر بر کوزه پر آب و نوشیدن از آن مجرب است.💥

اسماء الحسنی

8⃣3⃣. حسیب( شمارنده – محاسب)

کفی بالله حسیباً
🔷ترجمه : خدا برای محاسبه خلق کافی است .
خداوند تمام اعمال ما را از نیک و بد برمی شمارد و به آنچه در نهان و آشکارا انجام می شود عالِم است . لذا در حدیث آمده : حاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا: به حساب خود رسید قبل از اینکه به حساب شما برسند.
✨ اگر کسی می خواهد درکارهایش نظم پیدا کند روزی ٨۰ مرتبه ذکر « یاحسیب» را بخواند . جهت دفع شر دشمنی که شرش غیر مستقیم می رسد مداومت براین ذکر نافع است .

💥 ذکر « یا حسیب » برای چشم زخم
 نافع است.💥

ویژگی های خاص شب قدر در روایات

 

---

امام باقر علیه السلام فرمود : در آن شب، كار شایسته (مثل: نماز و زكات و خوبى‏هاى گوناگون) بهتر از كار در هزار ماهى است كه شب قدر در آنها نباشد .

 

 

---

 

در روایاتی که از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به ما رسیده نکاتی نهفته است که شب قدر را بیشتر به ما می شناساند. این نکات که برخی به عظمت، برخی به چیستی، برخی به زمان و برخی به سایر ویژگی های این شب بزرگ و پر رمز و راز اشاره دارد مجموعه ای از داده های وحیانی است که آگاهی از آنها ما را در شناخت و بعد در بهره برداری هر چه بیشتر از این شب مهم یاری می کند.

نوشته حاضر برخی از این روایت های شریف را به محضر خوانندگان محترم تقدیم می کند.

 

تأثیر برخی اعمال شب قدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: حضرت موسى علیه السلام به خداوند متعال چنین گفت: خدایا! نزدیكى به تو را مى‏خواهم. فرمود: « قُربی لِمَن یَستَیقِظُ لَیلَةَ القَدرِ ؛ نزدیكى به من، براى كسى است كه شب قدر را بیدار مى‏ماند».

گفت: خدایا! رحمت تو را مى‏خواهم. فرمود: « رَحمَتی لِمَن رَحِمَ المَساكینَ لَیلَةَ القَدرِ ؛ رحمت من، براى كسى است كه در شب قدر بر بینوایان ترحّم كند».

گفت: خدایا! عبور از صراط را مى‏خواهم. فرمود: « ذلِكَ لِمَن تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فی لَیلَةِ القَدرِ ؛ آن، براى كسى است كه در شب قدر، صدقه‏اى بدهد».

گفت: خدایا! درختان و میوه‏هاى بهشتى مى‏خواهم. فرمود: « ذلِكَ لِمَن سَبَّحَ تَسبیحَةً فی لَیلَةِ القَدرِ ؛ آن، براى كسى است كه در شب قدر، تسبیح گوید».

گفت: خدایا! رهایى از آتش را مى‏خواهم. فرمود: « ذلِكَ لِمَن استَغفَرَ فی لَیلَةِ القَدرِ ؛ آن، براى كسى است كه در شب قدر، آمرزش بخواهد و استغفار كند».

گفت: خدایا! خرسندى تو را مى‏خواهم. فرمود: « رِضایَ لِمَن صَلّى رَكعَتَینِ فی لَیلَةِ القَدرِ ؛ خرسندى من، براى كسى است كه در شب قدر، دو ركعت نماز بگزارد»[1]

خداوند متعال نخستین دورانى كه دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید. نیز در آن شب، اوّلین پیامبر و اوّلین جانشین پیامبر را آفرید و مقدّر كرد كه در هر سال، شبى باشد كه در آن شب، تفسیر كارها را تا سال آینده فرود آورد

منظور از برتری این ماه نسبت به هزار ماه

شخصی به نام حُمران از امام باقر علیه السلام می پرسد: مقصود از این آیه که «شب قدر، بهتر از هزار ماه است» چیست؟

امام علیه السلام فرمود: العَمَلُ الصّالِحُ فیها مِنَ الصَّلاةِ وَالزَّكاةِ وأنواعِ الخَیرِ، خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فی ألفِ شَهرٍ لَیسَ فیها لَیلَةُ القَدر ؛ در آن شب، كار شایسته (مثل: نماز و زكات و خوبى‏هاى گوناگون) بهتر از كار در هزار ماهى است كه شب قدر در آنها نباشد.[2]

 

سفارش امام صادق علیه السلام به فرزندانش در باره شب قدر

امام صادق علیه‏السلام هر گاه ماه رمضان وارد مى‏شد، به فرزندانش چنین سفارش مى‏كرد: فَاجهَدوا أنفُسَكُم ؛ خود را به تلاش افكنید كه در این ماه، روزى‏ها تقسیم مى‏شوند و اجَل‏ها نوشته مى‏شوند و در این ماه، میهمانان خدا كه به زیارت خانه‏اش مى‏روند، نوشته (معیّن) مى‏شوند و در آن، شبى است كه عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است.[3]

 

 

تقدیم برنامه هر سال به امام آن عصر

در روایتهایی به حقیقت مهم تصریح شده است که در شب قدر آنگاه که ملائکه و روح فرود می آیند به محضر امام و حجت آن عصر شرفیاب شده و برنامه سال آینده (تا شب قدر بعد) را خدمت ایشان تقدیم می دارند. دو نمونه از این روایات:

روایت اول.

امیرمۆمنان علیه السلام به ابن عبّاس فرمود:

إنَّ لَیلَةَ القَدرِ فی كُلِّ سَنَةٍ وإنَّهُ یَنزِلُ فی تِلكَ اللَّیلَةِ أمرُ السَّنَةِ، ولِذلِكَ الأَمرِ وُلاةٌ بَعدَ رَسولِ اللّهِ صلى‏الله‏علیه‏وآله ؛ شب قدر در هر سال هست. در آن شب، برنامه سال، فرود مى‏آید و پس از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، کسانی هستند که آن برنامه برعهده آنهاست.

ابن عبّاس گفت: آنان كیانند؟

 [امیر مۆمنان علیه السلام‏] فرمود: من و یازده نفر از نسل من، پیشوایانى مُحدَّث [كه از عالم غیب با آنان سخن گفته مى‏شود][4]

روایت دوم.

سعید بن یسار نقل می کند:

پیش معلّى بن خُنَیس بودم كه فرستاده امام صادق علیه السلام  آمد. به او گفتم: از امام علیه السلام درباره شب قدر سوال کن. وقتی برگشت، به او گفتم: پرسیدى؟

گفت: آرى؛ آنچه را خواستم و آنچه را نمى‏خواستم، به من خبر داد.

فرمود: إنَّ اللّهَ یَقضی فیها مَقادیرَ تلِكَ السَّنَةِ، ثُمَّ یَقذِفُ بِهِ إلَى الأَرضِ ؛ خداوند در آن شب، مقدّرات آن سال را حتمى مى‏كند. سپس آن را [توسط ملائکه] به سوى زمین فرومی‌آورد.

پرسیدم: نزد چه كسى؟

فرمود: إلى مَن تَرى ؛ به كسى كه مى‏بینى (یعنی خدمت خود حضرت به عنوان امام آن عصر)[5]

 

طواف ملائکه به دور امام هر عصر در شب قدر

به امام باقر علیه السلام عرض شد: شما شب قدر را مى‏شناسید؟ (یعنی می دایند چه شبی است؟)

فرمود: وكَیفَ لانَعرِفُ لَیلَةَ القَدرِ وَالمَلائِكَةُ یَطوفونَ بِنا فیها ؛ چگونه شب قدر را نشناسیم در حالى كه فرشتگان در آن شب بر گِرد ما مى‏چرخند؟! [6]

 

 

آفرینش شب قدر

امام باقر علیه السلام فرمود:

لَقَد خَلَقَ اللّهُ جَلَّ ذِكرُهُ لَیلَةَ القَدرِ أَوَّلَ ما خَلَقَ الدُّنیا وَ لَقَد خَلَقَ فیها أَوَّلَ نَبِیٍّ یَكونُ وَأَوَّلَ وَصِیٍّ یَكونُ ...

خداوند متعال نخستین دورانى كه دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید. نیز در آن شب، اوّلین پیامبر و اوّلین جانشین پیامبر را آفرید و مقدّر كرد كه در هر سال، شبى باشد كه در آن شب، تفسیر كارها را تا سال آینده فرود آورد.[7]

 

سندی بر تداوم امامت

امام باقر علیه السلام فرمود:

یا مَعشَرَ الشّیعَةِ، خاصِموا بِسورَةِ «إِنَّآ أَنزَلْنَهُ» تَفلُجوا

اى گروه شیعه! با سوره «إنّا أنزلناه» مخاصمه و مجادله كنید تا چیره شوید. به خدا سوگند كه این سوره، پس از پیامبر خدا، حجّت خداى متعال بر مردم است و این سوره، سَرور آیین شما و نهایت دانش ماست.

بعد فرمودند:

اى گروه شیعه! با سوره «حم وَ الْكِتَبِ الْمُبِینِ إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَیْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِینَ» مخاصمه كنید، كه این آیات، ویژه پیشوایان الهى پس از پیامبر خداست.[8]

امام صادق علیه‏السلام هر گاه ماه رمضان وارد مى‏شد، به فرزندانش چنین سفارش مى‏كرد: فَاجهَدوا أنفُسَكُم ؛ خود را به تلاش افكنید كه در این ماه، روزى‏ها تقسیم مى‏شوند و اجَل‏ها نوشته مى‏شوند و در این ماه، میهمانان خدا كه به زیارت خانه‏اش مى‏روند، نوشته (معیّن) مى‏شوند و در آن، شبى است كه عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است

توضیح:

در تعدادی از روایات که روایت بالا نمونه ای از آنهاست آیات مربوط به شب قدر از محکمترین دلایل اثبات امامت و تداوم آن معرفی شده اند. در این روایات امام معصوم علیه السلام به شیعیان توصیه می کند که با منکران امامت و ولایت مناظره کنند و استدلال به این آیات بر آنها پیروز شوند و بعد هم برای تاکید بیشتر می فرماید: سوره قدر سرور دین شماست (یعنی از بزرگترین دلایل مذهب است) و نهایت دانش ماست (زیرا در آن شب مكنونات علمى براى ما هویدا مى‏گردد)

 

چگونگی استدلال:

1. از ظاهر قرآن فهمیده می شود که قضایای شب قدر، تداوم داشته و هر سال تکرار می گردد. این را می شود از مضارع بودن فعل « یُفْرَقُ» در آیه 4/ دخان و « تَنَزَّلُ» در آیه 4/ قدر به خوبی استنباط کرد.

2. محل نزول امر الهی بر اساس روایات در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ، خود آن حضرت بوده است.[9]

3. اکنون از کسانی که معتقد به تداوم خط امامت و وصایت الهی از غدیر به بعد نیستند سوال می شود بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله چه کسی این مقام را دارد که محل نزول ملائکه و امر الهی باشد؟

روایتهای متعدد داریم که هم رسول خدا صلی الله علیه و آله تصریح کرد[10] و هم دیگر معصومان علیهم السلام بیان فرمودند (نمونه های بالا) که بعد از آن حضرت دیگر ائمه معصومین به ترتیب عهده دار این جایگاه هستند که اگر ما معتقد به تداوم امامت از غدیر تا ظهور نباشیم شب قدر و رویدادهای آن شب مملو از سؤالات بی جواب خواهد ماند؟

 

پی نوشت ها :

1. اقبال 1/345

2. کافی 4/157

3. كافی 4/66

4. كافی 1/532

5. بصائر الدرجات، ص221

6. تفسیر قمّی 2/431

7. كافی 1/250

8.  كافی: 1/ 249

9.  کافی 1/249/ح5

10. همان

رابطه شب قدر با امام عصر (عج)

 

---

 

 

از حضرت امام باقر (علیه السلام) شده، که وقتی از حضرتش پرسیدند: آیا شما می‌دانید که لیلة القدر کدام شب است؟ حضرت فرمودند:چگونه ندانیم، و حال آن‌که در شب قدر فرشتگان برگرد ما طواف می‌کنند.

 

---

 

 

خداوند متعال در چهارمین آیة سورة مبارکة قدر می‌فرماید: «تنزّل الملائکة و الرّوح فیها بإذن ربهّم من کلّ أمرٍ :فرشتگان و روح، در آن شب به دستور پروردگارشان با هر فرمانی (برای تقدیر هرکاری) فرود آیند.»1

فعل مضارع «تنّزل» دلالت بر تکرار و بقاء «لیلةالقدر» دارد، و در آیات سوم و چهارم سورة دخان نیز: «فیها یفرَق کلّ أمرٍ حکیم : در آن شب، هر فرمانی، برحسب حکمت صادر می‌شود.»

دلالت بر تجدد و دوام دارد. زیرا هیأت نحوی باب «تفعّل» اگر دلالت بر پذیرش یا تکلف یا هر دو می‌نماید. ظاهر این فعل‌ها، خبر از تفریق و تنزل امر در لیلةالقدرهای آینده می‌دهد.

این امر که در زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به آن حضرت نازل می‌شده‌است، در هر شب قدر، باید بر کسی نازل و تبیین و تحکیم یا کشف شود که به افق نبوت نزدیک و پیوسته باشد.

قبول اصل وصایت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) و امامت، ناشی از این معنی و مبتنی بر همین اساس است.

هنگامی که کسی قرآن را به عنوان کلام خدا پذیرفت به این معنی که همة سوره‌ها و آیات آن را پذیرفته است و یک مسلمان واقعی هم کسی است که تسلیم همة آیات قرآن باشد، پس هر مسلمانی الزاماً باید سورة قدر، و از آن سوره شب قدر، و استمرار آن را تا قیامت بپذیرد و لازمة پذیرفتن آن، آیة (تنزّل الملائکة...) که هر فرد با ایمانی ناگزیر از قبول آن است، این است که بپذیرد که در شب قدر فرشته‌ها و روح از جانب پروردگار با هر امری فرود می‌آیند و این امر یک متولی و ولی می‌خواهد که متولی و ولی آن امر باشد. اینکه خداوند در آیات سوم و چهارم سوره دخان می‌فرماید:در آن شب هر فرمانی، برحسب حکمت صادر می‌شود؛ فرمانی از جانب ما، و ما همواره فرستندة آن بوده‌ایم.

هرکس نزول پیوستة فرشتگان و روح را در شب قدر بپذیرد که اگر به قرآن ایمان دارد باید بپذیرد، ناگزیر باید ولی امر را هم بپذیرد وگرنه کافر به بعضی از آیات قرآن خواهد بود، که در آن صورت چنین کسی بنابر بیان خود قرآن کریم کافر واقعی است

 

دلالت بر تکرار و تجدید فرق و ارسال در آن شب دارد و به این معنا که آن شب، فرشتگان و روح، در هر سال، دائماً نازل می‌شوند؛ پس باید به طور مدام شخصی به عنوان «ولی» این امر باشد که به سوی او نازل و ارسال گردند که او همان ولی جهان و جهانیان خواهد بود؛ و هم اوست که اطاعتش بر همگان واجب است.

به همین سبب، هرکس ادعا کرد که من ولی امر هستم، باید ثابت کند که این امر توسط فرشتگان و رو ح بر او نازل شده و می‌شوند، و چون هیچ کس جز پیامبر و اوصیاء معصومینش (علیه السلام) نمی‌توانند مدعی این امر باشند و اساساً هم نیستند، باید از اوصیاء و پیامبر همواره کسی باشد که در شب قدر توسط روح و فرشتگان از جانب یزدان هر امری بر او نازل شود.

آیة مورد بحث، یکی از مستدل‌ترین آیات قرآن کریم بر ضرورت وجود همیشگی یک ولی امر از جانب خداست که امین بر حفظ و اجزاء و اداء امرالهی باشد، و آن همان امام معصوم (علیه السلام) است.

و هرکس نزول پیوستة فرشتگان و روح را در شب قدر بپذیرد که اگر به قرآن ایمان دارد باید بپذیرد، ناگزیر باید ولی امر را هم بپذیرد وگرنه کافر به بعضی از آیات قرآن خواهد بود، که در آن صورت چنین کسی بنابر بیان خود قرآن کریم کافر واقعی است.

چنان که خداوند در آیات 150 و 151 سورة نساء می‌فرماید: «إنّ الّذین یکفرون بالله و رسله و یریدون ان یفرّقوا بین الله و رسله و یقولون نؤمن ببعض و نکفر ببعض و یریدون أن یتّخذوا بین ذلک سبیلاً? أولئک هم الکافرون حقّاً و أعتدنا للکافرین عذاباً مهینا :کسانی که به خدا و پیامبران خدا کافر شده‌اند و می‌خواهند بین خدا و رسولانش جدایی اندازند و می‌گویند به برخی ایمان می‌آوریم و به بعضی کافر می‌شویم و می‌خواهند در این میان (بینابین) اتخاذ کنند، اینان حقاً کافرند و ما برای کفرایشان عذاب خوارکننده‌ای مهیا کرده‌ایم.».

و می‌بینید که خداوند، کسانی را که پاره‌ای از آیات خدا را بپذیرند و برخی را نپذیرند، کافر حقیقی می‌داند.

 

مؤمن حقیقی چه کسی است؟

بنابراین مؤمن حقیقی کسی است که هم استمرار لیلةالقدر را تا قیامت پذیرا باشد و هم وجود حجت زمان و ولی امر، و امام معصومی که امر الهی را دریافت می‌کند و امین بر آن در جهت پاسداری، به‌کار بستن و اداء باشد، قبول کند؛ یعنی همان بزرگواری که در زمان وجود مقدس بقیةالله الاعظم حضرت مهدی (عج) می‌باشد و به همین سبب پیامبر خاتم (صلی الله علیه وآله) بنابر آنچه شیعه و سنی از آن حضرت نقل کرده‌اند، فرمودند: «من أنکر المهدی فقد کفر :کسی که وجود مهدی را انکار کند، رهسپار دیار کفر شده است.»2

 

علی بن ابراهیم قمی در تفسیری دربارة نزول فرشتگان و روح، در شب قدر می‌گوید:

فرشتگان و روح القدس، در شب قدر، بر امام زمان (علیه السلام) نازل می‌شوند و آنچه را از مقدرات سالانة بشر، نوشته‌اند، به او تقدیم می‌دارند.

و همین محدث مورد وثوق از حضرت امام باقر (علیه السلام) نقل کرده، که وقتی از حضرتش پرسیدند: آیا شما می‌دانید که لیلة القدر کدام شب است؟ حضرت فرمودند: «چگونه ندانیم، و حال آن‌که در شب قدر فرشتگان برگرد ما طواف می‌کنند.»3

حضرت امام سجاد (علیه السلام)، در این باره، می‌فرمایند: «همانا سال به سال در شب قدر تفسیر و بیان کارها، بر ولی امر (امام زمان) علیه السلام» فرود می‌آید.

حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده که فرموده‌اند: «ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم»، «شب قدر» فاطمه و «قدر» خداست، پس کسی که فاطمه (سلام الله علیها) را آن گونه که باید، بشناسد، شب قدر را درک کرده است

 

 

همچنین از رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل شده است، که به اصحابشان فرموده‌اند:

 

به شب قدر ایمان بیاورید، زیرا آن شب برای علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) و یازده نفر از فرزندان او پس از من خواهد بود.

از آنچه که نگارش یافت، استفاده می‌شود که شب قدر تا قیامت باقی است و در هر شب قدر هم ولی امر و صاحب امری هست که آن امر را دریافت دارد، که در زمان ما صاحب آن امر صاحب بزرگوار ما حضرت حجة بن الحسن المهدی، ارواحنا فدا، است و برای آن‌که بهتر بدانیم که لیلةالقدر بیانگر مقام شامخ ولایت اهل بیت (علیه السلام) و امامت آنان تا روز رستاخیز می‌باشد. حدیثی را هم که در بخش فضیلت‌های حضرت فاطمة زهرا (سلام الله علیها) است، ملاحظه می‌کنیم که در آن به طور کنایه از آن بانوی عظیم القدر تعبیر به لیلةالقدر شده است و آن در تفسیر فرات بن ابراهیم از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده که فرموده‌اند:

«ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم»، «شب قدر» فاطمه و «قدر» خداست، پس کسی که فاطمه (سلام الله علیها) را آن گونه که باید، بشناسد، شب قدر را درک کرده است.4

و این اشاره به مقام ولایت آن بانوی معصوم (سلام الله علیها) نیز دارد.

و از طرفی، همان‌گونه که در شب قدر امر حق بر امام به حق فرود می‌آید، نزولگاه نور پاک امامان معصوم (علیه‌السلام) نیز وجود مقدس فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است؛ که حقیقتاً هرکس آن بانو را شناخت و به عظمت مقام فرزندان معصومش و همسر مظلوم و معصومش پی برد، شب قدر را درک کرده است.

 

پی‌نوشت‌ها:

1- سوره دخان، آیه 4.

2- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 51؛ منتخب الاثر فصل 10، ب 1، جز 1، ص 492.

3- علامه مجلسی، همان، ج 51، ص 73؛ منتخب الاثر فصل 2، ب 3، ح 4، ص 183.

4- تفسیر القمی، ص 731؛ علامه مجلسی، همان، ج 97، ص 14، جز 23.

نماز شب قدر

نماز شب قدر یا نماز هفت قل هو الله نمازی است مستحبی که خواندن آن در شب‌های قدر سفارش شده است.

کیفت نماز

این نماز دو رکعت است. در هر رکعت بعد از سوره حمد، نمازگزار باید هفت بار سوره توحید را بخواند و بعد از تمام شدن نماز هفتاد مرتبه ذکر «استغفر الله و اتوب الیه» را تکرار کند.^[۱] به علت تکرار هفت‌باره سوره توحید در این نماز این نماز به نماز هفت قل هو الله مشهور شده است.

مستند نماز شب قدر

شیخ عباس قمی در مفاتیح این نماز را علامه مجلسی نقل کرده است. علامه مجلسی نیز در کتاب زاد المعاد بدون ذکرِ سند، حدیثی از پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) نقل کرده است که بر اساس آن حدیث هر کس این نماز را بخواند و هفتاد مرتبه ذکر استغفار را بگوید، پیش از آنکه از جای خود برخیزد خداوند خود و والدینش را مورد مغفرت قرار می‌دهد و خداوند گروهی از ملائکه را مأمور می‌کند تا برای او حسنه بنویسند و نیز فرشته‌ای که برای او در بهشت درخت بکارد و قصر بنا کند و ...^[

اعمال ماه رمضان

 

 

 

ماه رمضان ماه عبادت مسلمانان است و در روایات بر عبادت در این ماه تأکید شده و اعمال و عبادت‌های مختلفی برای این ماه نقل شده است. برخی از این اعمال در تمام روزهای ماه رمضان مشترک‌اند و برای برخی از روزهای خاص نیز اعمالی جداگانه نقل شده است.

محتویات

 

جدول اعمال ماه رمضان

اعمال مشترک

قرائت قرآن

بهترین اعمال در شب‌ها و روزهای ماه رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولی این ماه، بهار قرآن است^[۱] و ثواب قرائت یک آیه در این ماه، معادل ثواب قرائت کل قرآن در سایر ماه‌ها است.^[۲] از سنت‌های مسلمانان در این ماه قرائت روزی یک جزء قرآن و ختم آن در پایان ماه است. سایر اعمالی که در روایات برای هر روز این ماه مستحب دانسته شده عبارتند از:

	اعمال مشترک
اعمال سحر	خواندن دعای سحر خواندن دعای دعای ابوحمزه ثمالی
دعاهای هر روز	خواندن دعای: اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِک فِیهِ الصِّیامَ، اُرْزُقْنِی حَجَّ بَیتِک الْحَرَامِ فِی هَذَا الْعَامِ وَ فِی کلِّ عَامٍ، وَ اغْفِرْ لِی الذُّنُوبَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لاَ یغْفِرُهَا غَیرُک یا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکرَامِ خواندن این تسبیح: سُبْحانَ اللّهِ بارِئِ النَّسَمِ سُبْحانَ اللّهِ...متن کامل دعا گفتن این صلوات: اِنَّ اللّهَ وَمَلاَّئِکتَةُ یصَلُّونَ عَلَی النَّبِی یا اَیهَا الَّذینَ... گفتن صد مرتبه: سُبْحانَ الضّآرِّ النّافِعِ سُبْحانَ الْقاضی بالْحَقِّ سُبْحانَ الْعَلِی الاْعْلی سُبْحانَهُ وَبِحَمْدِهِ سُبْحانَهُ وَتَعالی
دعاهای پس از هر نماز	پس از هر نماز این دعاها خوانده شود: یا عَلِی یا عَظیمُ یا غَفُورُ یا رحیمُ أنْتَ الرَّبُّ العظیمُ الَذی لیس کَمِثْلِهِ شَی ءٌ و هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ و کَرَّمْتَهُ و شَرَّفْتَهُ و فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ و هُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَی و هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرانَ هُدی لِلنّاسِ و بَیناتٍ مِنَ الْهُدی و الْفُرْقانِ و جَعَلْتَ فیهِ لَیلَةَ الْقَدْرِ و جَعَلْتَها خَیرا من أَلْفِ شَهْرٍ فَیاذَ الْمَنِّ و لا یمَنُّ عَلَیکَ مُنَّ عَلَی بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیه وَ أَدْخِلْنی الْجَنَّة بِرَحْمتِکَ یا أرْحَم الرّاحِمِینَ^[یادداشت ۱] اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اَللَّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ، اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایعٍ اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ، اَللّهُمَّ اقْضِ دَینَ کُلِّ مَدینٍ، اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ، اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ، اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ اَللّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریضٍ، اَللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ، اَللّهُمَغَیرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّینَ، وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیءٍ قَدیرٌ.^[یادداشت ۲] اَللّهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیتِک الْحَرامِ فِی عامی هذا وَفی کلِّ عامٍ ما اَبْقَیتَنی فی یسْرٍ مِنْک وَعافِیةٍ، وَسَعَةِ رِزْقٍ، وَلا تُخْلِنی مِنْ تِلْک الْمواقِفِ الْکریمَةِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّریفَةِ، وَزِیارَةِ قَبْرِ نَبِیک صَلَواتُک عَلَیهِ وَآلِهِ، وَفی جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالاَْخِرَةِ فَکنْ لی، اَللّهُمَّ اِنّی اَساَلُک فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاََمْرِ الَْمحْتُومِ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذی لا یرَدُّ وَلا یبَدَّلُ، اَنْ تَکتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیتِک الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکورِ سَعْیهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکفَّرِ عَنْهُمْ سَیئاتُهُمْ، واجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْری، وَتُوَسِّعَ عَلَی رِزْقی، وَتُؤدِّی عَنّی اَمانَتی وَدَینی آمینَ رَبَّ الْعالَمین.^[یادداشت ۳]
هنگام افطار	افطار را با چیز پاکیزه از حرام و شُبهات انجام دهد و بهتر آن است که به خرمای حلال افطار کند. هنگام افطار این دعاها را بخواند: اَللّهُمَّ لَک صُمْتُ وَعَلی رِزْقِک اَفْطَرْتُ وَعَلَیک تَوَکلْتُ^[یادداشت ۴] بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَک صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِک أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ] مِنَّا إِنَّک أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ^[یادداشت ۵] در هنگام خوردن لقمه اول بگوید: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ اغْفِرْ لِی^[یادداشت ۶] افطاری دادن و صدقه
اعمال هر شب	در هر شب صد مرتبه حمَّ دُخان بخواند هر شب این دعا را بخواند: اللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ و افْتَرَضْتَ عَلی عِبادِکَ فیهِ الصِّیامَ صَلِّ عَلی مُحمدٍ و الِ محمدٍ وَ ارْزُقْنی حَجَّ بَیتِکَ الْحَرامِ فِی عامِی هذا واغفِرْلی تلک الذُّنوُبَ الْعِظامَ فإِنَّهُ لا یغْفِرُها غَیرُکَ یا رَحمانُ یا ارْحَمَ الرّاحِمینَ هر شب دعای افتتاح را بخواند.^[یادداشت ۷] در هر شب دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت حمد و توحید سه مرتبه و چون سلام داد بگوید: سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفیظٌ لا یغْفُلُ سُبحانَ مَنْ هُوَ رَحیمٌ لا یعْجَلُ سُبْحانَ مَنْ هُوَ قاَّئِمٌ لا یسْهُو سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لا یلْهُو سُبْحانَک سُبْحانَک سُبْحانَک یا عَظیمُ اغْفِرْ لِی الذَّنْبَ الْعَظیمَ. خواندن دعای: اللَّهُمَّ بِرَحْمَتِک فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنَا وَ فِی عِلِّیینَ فَارْفَعْنَا وَ بِکأْسٍ مِنْ مَعِینٍ مِنْ عَینٍ سَلْسَبِیلٍ فَاسْقِنَا وَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِرَحْمَتِک فَزَوِّجْنَا وَ مِنَ الْوِلْدَانِ الْمُخَلَّدِینَ کأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکنُونٌ فَأَخْدِمْنَا وَ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ وَ لُحُومِ الطَّیرِ فَأَطْعِمْنَا وَ مِنْ ثِیابِ السُّنْدُسِ وَ الْحَرِیرِ وَ الْإِسْتَبْرَقِ فَأَلْبِسْنَا وَ لَیلَةَ الْقَدْرِ وَ حَجَّ بَیتِک الْحَرَامِ وَ قَتْلا فِی سَبِیلِک فَوَفِّقْ لَنَا وَ صَالِحَ الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةِ فَاسْتَجِبْ لَنَا [یا خَالِقَنَا اسْمَعْ وَ اسْتَجِبْ لَنَا] وَ إِذَا جَمَعْتَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ یوْمَ الْقِیامَةِ فَارْحَمْنَا وَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ فَاکتُبْ لَنَا وَ فِی جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنَا وَ فِی عَذَابِک وَ هَوَانِک فَلا تَبْتَلِنَا وَ مِنَ الزَّقُّومِ وَ الضَّرِیعِ فَلا تُطْعِمْنَا وَ مَعَ الشَّیاطِینِ فَلا تَجْعَلْنَا وَ فِی النَّارِ عَلَی وُجُوهِنَا فَلا تَکبُبْنَا [تَکبَّنَا] وَ مِنْ ثِیابِ النَّارِ وَ سَرَابِیلِ الْقَطِرَانِ فَلا تُلْبِسْنَا وَ مِنْ کلِّ سُوءٍ یا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ فَنَجِّنَا.^[یادداشت ۸]

افطاری دادن

نوشتار اصلی: افطار‎

یکی از سنت‌های مسلمانان در این ماه افطاری دادن به روزه‌داران است. ثواب افطاری دادن برتر از ثواب روزۀ خود میزبان است^[۳] و جالب اینکه ثواب قبول دعوت یک مؤمن برای رفتن به افطاری او برتر از هفتاد روز روزۀ خود میهمان است.^[۴]

معمولا افطاری با پیروی از پیامبر اکرم(ص) با خرما است و شیرینی مخصوص این ایام در بین ایرانیان زولبیا و بامیه است.

اعمال روزهای خاص

	اعمال روزهای خاص ماه رمضان
شب اول	وقتی هلال ماه رمضان را دید، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه و این دعا را بخواند: رَبّی وَرَبُّک اللّهُ رَبُّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَینا بِالاْمْنِ... خواندن دعای دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه غسل کردن زیارت امام حسین(ع) خواندن دعای: اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ هذا شَهْرُ رَمَضانَ... خواندن دعای جوشن کبیر
روز اول	غسل کردن صدقه دادن دو رکعت نماز بخواند که در رکعت اوّل حمد و اِنّا فَتَحْنا و در رکعت دوّم حَمْد و هر سوره که بخواهد. بعد از طلوع فجر این دعا را بخواند: اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَینا صِیامَهُ وَاَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرآنَ هُدی لِلنّاسِ وَبَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلی صِیامِهِ وَتَقَبَّلْهُ مِنّا وَتَسَلَّمْهُ مِنّا وَسَلِّمْهُ لَنا فی یسْرٍ مِنَک وَعافِیةٍ اِنَّک عَلی کلِّشَیءٍ قَدیرٌ.
شب سیزدهم	اوّل لیالی بیض است. غسل کردن چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد و بیست و پنج مرتبه توحید دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت بعد از حمد یس و تَبارَک الْمُلْک و توحید بخواند.
شب چهاردهم	چهار رکعت نماز، در هر رکعت بعد از حمد یس و تَبارَک الْمُلْک و توحید بخواند.
شب پانزدهم	غسل کردن زیارت امام حسین(ع) صد رکعت نماز بخواند که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه توحید بخواند. شش رکعت نماز بخواند که در هر رکعت بعد از حمد یس و تَبارَک الْمُلْک و توحید بخواند.
شبهای قدر	شب قدر که مهم‌ترین و بافضیلت‌ترین شبها در بین مسلمانان است دارای اعمال زیادی است. این شب نزد شیعیان یکی از سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است ولی اهل سنت غالبا آن را شب بیست و هفتم می‌دانند.(برای مشاهده اعمال این شب‌ها:اعمال شب قدر)
دهه آخر	دهه آخر این ماه از جهت عبادی خاص‌تر بوده و پیامبر اهتمام به اعتکاف این دهه در مسجد النبی داشتند. ^[یادداشت ۹]
شب آخر	غسل کردن زیارت امام حسین(ع) خواندن سوره انعام و کهف و یس گفتن صد مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیهِ خواندن دعای: اَللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِک الْکرِیمِ یا رَبِّ أَنْ یطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیلَتِی هَذِهِ أَوْ یتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَک قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یوْمَ أَلْقَاک^[یادداشت ۱۰] خواندن دعای وداع که دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه است. خواندن دعای: اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعُوذُ بِک أَنْ یطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیلَةِ إِلا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِی^[یادداشت ۱۱]
روز آخر	خواندن دعای: اَللّهُمَّ اشْرَحْ بِالْقُرْانِ صَدْری لِسانی وَاَعِنّی عَلَیهِ ما اَبْقَیتَنی فَاِنَّهُ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِک خواندن دعای: اَللّهُمَّ اِنِّی اَسْئَلُک اِخْباتَ الْمُخْبِتینَ وَاِخْلاصَ الْمُوقِنینَ وَمُرافَقَةَ الاْبْرارِ وَاسْتِحْقاقَ حَقائِقِ الاْ یمانِ وَالْغَنیمَةَ مِنْ کلِّ بِرٍّ وَالسَّلامَةَ مِنْ کلِّ اِثْمٍ وَوُجُوبَ رَحْمَتِک وَعَزآئِمَ مَغْفِرَتِک وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَالنَّجاةَ مِنَ النّارِ

دعاهای مختصر روزانه

نوشتار اصلی: ماه رمضان (دعاهای مختصر روزانه)

یکی از برنامه‌های روزانه رایج بین شیعیان در ماه رمضان خواندن دعاهای مختصری است که برای هر روز نقل شده و معمولا پس از نماز خوانده می‌شود.

نمازهای این ماه

نوشتار اصلی: نمازهای ماه رمضان

ماه رمضان علاوه بر نمازهای سایر ماه‌ها همچون نمازهای واجب و نافله‌ها و نماز شب دارای نمازهای اختصاصی متعددی است؛ برخی از این نمازها هر شب خوانده می‌شوند و برخی به شب یا روز خاصی اختصاص دارند. شبهای قدر نیز نمازهای ویژۀ خود را دارند.

وداع با ماه رمضان

وداع با این ماه برای اهل رمضان سوزناک بوده و آنان را دچار غم و اندوه می کند؛ چرا که ماه میهمانی خدا را پایان یافته می‌بینند. از امام سجاد (ع) دعایی در وداع با ماه رمضان وارد شده است (ر.ک: دعای وداع با ماه رمضان). امام سجاد(ع) در این دعا بر ماه رمضان درود می‌فرستد و این ماه را بزرگ‌ترین ماه خدا، گرامی‌ترین اوقات و همنیشنی پرقدر و منزلت می‌خواند. از امام صادق (ع) نیز دعایی در وداع با ماه رمضان وارد شده است (ر.ک: دعای وداع با رمضان امام صادق(ع)).

 

نمازهاى وارده در ماه مبارك رمضان

علامه مجلسى_ رحمه الله علیه_ در زادالمعاد در فصل آخر اعمال ماه رمضان؛ نماز روزهای ماه رمضان به شرح زیر نوشته است:

 

* نماز شب اول, چهار ركعت, در هر ركعت بعد از حمد پانزده مرتبه توحید.

* نماز شب دوم, چهار ركعت, در هر ركعت بعد از حمد بیست بار انا انزلناه.

* نماز شب سوم, ده ركعت, در هر ركعت حمد و پنجاه بار توحید.

* نماز شب چهارم,هشت ركعت, در هر ركعت بحمدبو بیست مرتبه انا انزلناه.

* نماز شب پنجم,دو ركعت در هر ركعت حمد و پنجاه بار توحید و بعد از سلام,صد مرتبه اللهم صل على محمد و آل محمد.

* نماز شب ششم, چهار ركعت, در هر ركعت حمد و سوره تبارك الذى بیده الملك.

* نماز شب هفتم,چهار ركعت, در هر ركعت حمد و سیزده مرتبه انا انزلناه.

* نماز شب هشتم, دو ركعت, در هر ركعت حمد و ده مرتبه توحید و بعد از سلام هزار مرتبه سبحان الله.

* نماز شب نهم,شش ركعت, میان نماز شام و خفتن, در هر ركعت حمد و هفت مرتبه آیه الكرسى و پس از آن پنجاه مرتبه اللهم صل على محمد و آل محمد.

* نماز شب دهم,بیست ركعت, در هر ركعت حمد و سى مرتبه توحید.

* نمازشب یازدهم, دو ركعت,در هر ركعت حمد و بیست بار انااعطیناك الكوثر.

* نماز شب دوازدهم,هشت ركعت, در هر ركعت حمد و سى مرتبه انا انزلناه.

* نماز شب سیزدهم,چهار ركعت, در هر ركعت حمد و بیست و پنج مرتبه توحید.

* نماز شب چهاردهم,شش ركعت, در هر ركعت حمد و سى مرتبه اذا زلزلت.

* نماز شب پانزدهم,چهار ركعت, در دو ركعت اول بعد از حمد صد مرتبه توحید و در دو ركعت دیگر پنجاه مرتبه توحید.

* نماز شب شانزدهم,دوازده ركعت, در هر ركعت حمد و دوازده مرتبه الهیكم

التكاثر.

* نماز شب هفدهم, دو ركعت, در ركعت اول حمد و هر سوره كه خواهد و در ركعت دوم حمد و صد بار توحید و بعد از سلام صد مرتبه لا اله الا الله.

* نماز شب هجدهم,چهار ركعت, در هر ركعت حمد و بیست و پنج بار انا اعطیناك الكوثر.

* نماز شب نوزدهم, پنجاه ركعت حمد و پنجاه مرتبه اذا زلزلت. و گویا مراد آن باشد كه در هر ركعت یك بار بخواند زیرا در یك شب دو هزار و پانصد بار اذا زلزلت خواندن دشوار است.

* نماز شب بیستم و بیست و یكم و بیست و دوم و بیست و سوم و بیست و چهارم, در هر یك هشت ركعت به هر سوره اى كه میسر شود.

* نماز شب بیست و پنجم,هشت ركعت, در هر ركعت حمد و ده بار توحید.

* نماز شب بیست و ششم,هشت ركعت, در هر ركعت حمد و صد بار توحید.

* نماز شب بیست و هفتم,چهار ركعت, در هر ركعت حمد و تبارك الذى بیده الملك. و اگر نتوانست بیست مرتبه توحید.

* نماز بیست و هشتم,شش ركعت, در هر ركعت حمد و صد مرتبه آیه الكرسى وصد مرتبه توحید و صد مرتبه كوثر و بعد از نماز صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد.

نماز شب بیست و هشتم موافق آنچه من یافتم بدین صورت است:

شش ركعت نماز كند به فاتحه الكتاب و ده مرتبه با آیه الكرسى و ده مرتبه كوثر و ده مرتبه قل هو الله احد و صد مرتبه صلوات بفرستد بر پیغمبر ـ صلى الله علیه و آله و سلم ـ صلوات بفرستد.

* نماز بیست و نهم, دو ركعت, درهر ركعت حمد و بیست مرتبه توحید.

* نماز سى ام, دوازده ركعت, در هر ركعت حمد و بیست مرتبه توحید و در پایان صد بار صلوات بر محمد و آل محمد, و این نمازها همین طور كه گفته شد, هر دو ركعت یك سلام دارد.

فرصت های طلایی ماه رمضان

 

 

 

---

 

اگر بخواهیم در یک جمله ماه رمضان را تعریف کنیم ، باید بگوییم ، ماه فرصت‌ها. فرصت‌های فراوانى در این ماه در برابر من و شماست. اگر از این فرصت‌ها بتوانیم درست استفاده کنیم، یک ذخیره عظیم و بسیار ارزشمندى در اختیار ما خواهد بود.

---

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تعبیر به سفره می کنند، آن هم چه سفره ای! رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «تاکنون این سفره را نه کسی دیده، و نه کسی شنیده و نه به قلب کسی خطور کرده است. برسر این سفره فقط یک گروه می نشینند. این گروه فقط روزه دارها هستند.[1]

 

 

اول: فرصت تقویت اراده و تصمیم گیری

یکی از مشکلاتی که در جامعه امروز وجود دارد، ضعف اراده و تصمیم گیری است؛ خیلی ها می گویند: من می دانم بد اخلاق هستم، اما نمی توانم بر بد اخلاقیم غلبه کنم، من نباید اعتیاد داشته باشم، نباید ناسزا بگویم، نمی توانم و نمی شود. گاهی افراد به گرفتاری های مختلف اظهار ضعف اراده می کنند. ماه رمضان، ماه تقویت اراده است؛ خیلی علاقه مند به غذا هستیم، اما غذا نمی خوریم و یا علاقه مند به آب هستیم و آب نمی خوریم و نزدیک؟ 14 یا 15 ساعت تحمّل می کنیم؛ این تقویت اراده است و اولین فرصت طلایی و زمینه ای است که در اختیار ماست، به شرط اینکه انسان خود را بشناسد.

دوم: فرصت آشتی با خداست

در ما مبارک رمضانی، فرصت آشتی با خدا وجود دارد، هرکس قهر بوده، خدا زمینه و سراشیبی گذاشته تا در این فرصت با خدا آشتی کند. حضرت عیسی بن مریم  از جایی عبور می کرد، گروه اول را دید که گریه می کنند. گفت: گریۀ شما از چیست؟ گفتند: ما از آتش جهنم می ترسیم. فرمود: بدانید کسی که اینطور از خوف خدا اشک می ریزد، خدا او را از آتش می رهاند، امید داشته باشید، آتش جهنم بر بدن شما برخورد نکند. گروه دوّم را دید که ناله می زنند! پرسید شما چرا اشک می ریزید و تضرع می کنید؟ گفتند: عیسی! ما عشق بهشت داریم، جایی که در آن لغو، گناه، دروغ و خلاف نیست؛ جایی که فرشته ها و انبیا در آن هستند. فرمود: امید داشته باشید خدا به شما بهشت بدهد. رسید به گروه سوّم و از آنها پرسید شما چرا اشک می ریزید؟ گفتند: ما خدا را دوست داریم! فقط همین. فرمود: «اَنتُمُ المَقَرِّبُونُ؛ شما مقرّبترید.» آن دو گروه هم خوب بودند، اما شما مقربید و بالاترید و این نتیجۀ حبّ خداست. (2)

در ما مبارک رمضانی، فرصت آشتی با خدا وجود دارد، هرکس قهر بوده، خدا زمینه و سراشیبی گذاشته تا در این فرصت با خدا آشتی کند

فرصت سوم: فرصت برنامه ریزی و نظم است

یکی از مشکلاتی که درزندگی همۀ ما وجود دارد، مشکل عدم برنامه ریزی و نظم است؛ ماه رمضان، دو ورود و خروج منظّم دارد که همه، آن را رعایت می کنند. ورود به ماه و خروج از ماه و این نظم ماه رمضان است. به طور مثال داری غذا می خوری، یک دفعه کنار می گذاری، می گویی اذان شد، و یا از تشنگی به خودت می پیچی، اما آب نمی خوری و می گویی باید افطار شود. اول ماه آغاز می کنی، عید فطر افطار می کنی ما چه خوب است که بقیۀ زندگیمان هم همین گونه باشد؛ نماز اول وقتمنان روی نظم باشد. برنامۀ خانوادگیمان هم روی نظم باشد. در رمضان با این فرصت طلایی می توان برنامه ریزی و نظم را در زندگی گسترش داد.

 

چهارم: فرصت رفع کدورت

در این ماه، باید اختلافها و کدورتها را کنار بگذاریم و در مقابل رفت و آمدها و دید و بازدیدها را زیاد کنیم. «ثَلَاثَةٌ لَا تُقْبَلُ لَهُمْ صَلَاةً عَبْدٌ آبِقٌ مِنْ مَوَالِیهِ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْهِمْ فَیَضَعَ یَدَهُ فِی أَیْدِیهِمْ وَ رَجُلٌ أَمَّ قَوْماً وَ هُمْ لَهُ كَارِهُونَ وَ امْرَأَةٌ تَبِیتُ وَ زَوْجَهَا عَلَیْهَا سُاخِطٌ؛ (3) سه گروه هستند که نماز آنها قبول نمی شود: 1. عبدی که از مولای خود قهر کرده که باید به نزد او برگردد [و با او آشتی کند] و دست او در دست مولای خود قرار گیرد و دیگری مردی که بر قومی حکمفرمایی می کند و آن قوم او را نمی خواهند و سوم زنی که شب بخوابد و شوهرش بر او خشمناک باشد.» یکی از زمینه های قبول نشدن نماز، کدورت و قهر است که در ماه رمضان فرصتی است برای از بین بردن این کدورتها.

پنجم: فرصت صبر در ماه رمضان

ماه رمضان ماه صبر و تحمّل است. ماه صبر در برابر گناه، معصیت، روزه خواری و... است. آدم صبور تا اذان مغرب نشده، افطار نمی کند. این صبر را باید در سایر ایام هم تعمیم داد.

ششم: فرصت قناعت در ماه رمضان

در ماه رمضان، مومنان با مناعت طبع و قناعت، زندگی می کنند، حال این را می شود تعمیم داد. و در سایر روزهای سال و در همۀ مراحل زندگی قناعت را سر لوحۀ همۀ امور قرار داد.

ماه رمضان شب احیا دارد، مومنان در شب های احیا، اسامی ائمه(علیهم السلام) را بر زبان جاری می کنند، در مجالس می نشینند، روضه می شنوند و اشک می ریزند؛ این بهترین فرصتی است که می توان خود را به اهل بیت(علیهم السلام) نزدیک کرد

هفتم: فرصت پیوند با ولایت در ماه رمضان

ماه رمضان شب احیا دارد، مومنان در شب های احیا، اسامی ائمه(علیهم السلام) را بر زبان جاری می کنند، در مجالس می نشینند، روضه می شنوند و اشک می ریزند؛ این بهترین فرصتی است که می توان خود را به اهل بیت(علیهم السلام) نزدیک کرد. شهید مطهری ارادت ویژه ای به مرحوم علامه طباطبایی داشت: وقتی علّت را از او پرسیدند در جواب می گفت: علامه طباطبایی  صفات برجسته ای دارد، یکی از آنها این است که ایشان هر افطار می آمد، اول ضریح حضرت معصومه(سلام الله علیها ) را می بوسید بعد می رفت منزل و افطار می کرد، درتمام روزهای ماه رمضان دیدم، علامه افطارش را با بوسه به ضریح حضرت معصومه(سلام الله علیها) قرار می داد. این همان فرصت پیوند با ولایت است. اینکه در شب اول ماه رمضان، نیمه ماه رمضان، آخر ماه رمضان و در شبهای قدر زیارت امام حسین(علیه السلام) مستحب است و در روایات آمده که هر کس در ماه رمضان به زیارت امام حسین(علیه السلام) برود، گویا با همۀ انبیا مصافحه کرده است، این همان پیوند با ولایت است.

 

ماه رمضان، ماه جبرانِ کرده‌هاى ناپسند

«ماه رمضان، ماهى است که مى‌شود با تذکّر و توجّه در آن، به جبرانِ کرده‌هاى ناپسند پرداخت. هر جا هستید، هر که هستید، در هر لباسى هستید، در هر سنّى هستید؛ اى جوان! اى پسر و دختر جوان! اى مرد و زن میان‌سال! اى پیرمردان و پیرزنان! اى فقرا! اى اغنیا! اى علما! اى متوسّط‌ السوادها! هر که هستید، اگر احساس نیاز به خدا مى‌کنید -که هر انسانِ سالمى این احساس را مى‌کند- بدانید که خدا نزدیک است! یک لحظه دلتان را به خدا متوجّه کنید؛ جواب را خواهید شنید. ممکن نیست کسى با خدا از روى دل حرف بزند، ولى جواب الهى را نشنود! خدا به ما جواب مى‌دهد. وقتى دیدید دلِ شما ناگهان منقلب شد، این همان جوابِ خداست. وقتى دیدید اشکِ شما جارى شد، وقتى دیدید روح شما به اهتزار در آمد، وقتى دیدید طلب، با همه وجود از سر تا پاى شما جارى شد، بدانید این همان پاسخ الهى است. » (4)

پی نوشت ها : 1) حکم النبی صلی الله علیه و آله و سلم، ج 37، ص 6. 2)  تنبیه الخواطر، (مجموعۀ ورام)، ورام بن ابی فراس، مکتبۀ فقهیه، قم، ج1، ص224

3) اَمالی، شیخ مفید، نشر کنکرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق، چاپ اول، ص173

4) سخنان مقام معظم رهبری، خطبه‌هاى نماز جمعه‌ 14/11/1373

 

چرا شب قدر را شب قدر مى گویند؟

عدم منافات شب قدر با اختیار

در پاسخ اینكه چرا شب قدر، شب قدر نامیده شد سخن بسیار است از جمله اینكه:

1 ـ شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، كه جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مى شود، شاهد این معنى در آیات 3 و 4 سوره «دخان» است كه مى فرماید: إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَكَة إِنّا كُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ كُلُّ أَمْر حَكیم: «ما این كتاب مبین را در شبى پر بركت نازل كردیم، و ما همواره انذار كننده بوده ایم * در آن شب كه هر امرى بر طبق حكمت خداوند تنظیم و تعیین مى گردد».

این بیان، هماهنگ با روایات متعددى است كه مى گوید: در آن شب، مقدرات یك سال انسان ها تعیین مى گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله مباركه، تفریق و تبیین مى شود. البته، این امر هیچگونه تضادى با آزادى اراده انسان و مسأله اختیار ندارد، چرا كه تقدیر الهى به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگى ها و لیاقت هاى افراد، و میزان ایمان، تقوا، پاكى نیت و اعمال آنها است.

یعنى: براى هر كس آن مقدر مى كنند كه لایق آن است، یا به تعبیر دیگر: زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده، و این نه تنها منافاتى با اختیار ندارد، كه تأكیدى بر آن است.

2 ـ بعضى نیز گفته اند: آن شب را از این جهت شب قدر نامیده اند كه: داراى قدر و شرافت عظیمى است (نظیر آنچه در آیه 74 سوره «حج» آمده است: ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ: «آنها قدر خداوند را نشناختند»).

3 ـ گاه نیز گفته اند: به خاطر آن است كه، قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر، و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.

4 ـ یا این كه: شبى است كه مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.

5 ـ یا این كه: كسى كه آن شب را احیا بدارد، صاحب قدر و مقام و منزلت مى شود.

6 ـ یا این كه: در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل مى شوند، كه عرصه زمین بر آنها تنگ مى شود ـ چون تقدیر به معنى تنگ گرفتن نیز آمده است ـ مانند: «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُه».¹ جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده «لیلة القدر» كاملاً ممكن است، هر چند تفسیر اول از همه مناسب تر و معروف تر است.²

 

6 معیار مهم برای بهره مندی از رحمت خداوند!

  

 

 

---

 

ادعیه ای كه از حضرات معصومین علیهم السلام به دست ما رسیده است، همچون آیات الهی نسخه هایی برای سعادت و خوشبختی فرد فرد جامعه است، در صورتی كه به آنها جامه عمل پوشانده و آنها را به عنوان تابلویی بر دیوار زندگی خود نصب كنیم و سبك زندگی خود را طبق مدلی كه برای ما تعریف می كنند، بنا كنیم.

 

 

---

 

از جمله ادعیه مهمی كه برنامه های بی نظیر انسان سازی در آنها بیان شده است، ادعیه ای است كه ابن عباس از وجود مبارك رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می كند كه حضرت برای هر روز دعای مخصوصی با فضیلت و ثواب بسیار از برای آن ذكر كرده است و مرحوم شیخ عباس قمی این ادعیه را در كتاب شریف مفاتیح الجنان ذكر كرده است.

دعاهایی كه در هر كدام از آنها به بخشی از مهمترین نیازمندی های انسان برای زندگی فردی و اجتماعی اشاره شده است و می تواند مسیر سعادت و خوشبختی را به انسان نشان دهد.

در دعای روز نهم ماه مبارك رمضان می خوانیم:

اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی فیهِ نَصیباً مِنْ رَحْمَتِكَ الْواسِعَه وَاهْدِنی فیهِ لِبَراهینِكَ السّاطِعَه وَخُذْ بِناصِیتی اِلی مَرْضاتِكَ الْجامِعَه بِمَحَبَّتِكَ یا اَمَلَ الْمُشْتاقینَ.' خدایا قرار ده برایم در این روز بهره ای از رحمت وسیعت و راهنمایی ام كن در این ماه به سوی دلیل های درخشانت و مرا به سوی موجبات خوشنودی همه جانبه ات سوق ده به حق محبتت ای آرزوی مشتاقان.

در این دعای شریف به سه مولّفه مهم برای سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت اشاره شده است كه با نگاهی قرآنی به بررسی فراز اول از این دعای شریف می پردازیم.

اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی فیهِ نَصیباً مِنْ رَحْمَتِكَ الْواسِعَه

در این فراز از دعا از خداوند متعال مسئلت می كنیم تا در این روز بهره ای از رحمت واسعه خود را برای ما قرار دهد، رحمت بی كرانی كه رمز موفقیت مردان الهی و عارفان و عالمان و دانشمندانی بوده كه با خداوند انس داشته اند.

اما سوال مهمی كه در این قسمت به ذهن خطور می كند، این است كه به راستی در فرهنگ قرآن مجید و روایات اسلامی چه شروطی برای بهره مندی از رحمت خداوند متعال بیان شده است؟

آیا معیاری برای این بهره مندی وجود دارد و یا اینكه همه از این رحمت الهی می توانند استفاده كنند؟

قرآن كریم برخی از افراد را به دلیل ایمان به برخی از آیات كی به نفع آنهاست و در مقابل بی اعتنایی به برخی دیگر از آیات كه گاهی بر خلاف منافع مادی آنهاست توبیخ و سرزنش می كند

 

با جستجوی در آیات الهی متوجه خواهیم شد كه واژه رحمت 563 بار در قرآن مجید به كار رفته است، هر چند كه رحمت عام خداوند متعال شامل همه موجودات می شود ، اما برای بهره مندی از رحمت خاص خداوند شروط و معیارهایی لازم است، معیارهای مهمی كه می توان سبك زندگی ما را تغییر دهد و رنگ و بوی زندگی ما را خدایی كند كه دراین قسمت به برخی از این معیارها اشاره می كنیم:

 

شش معیار مهم برای بهره مندی از رحمت خداوند

«وَالْمُوْمِنُونَ وَالْمُوْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُوْتُونَ الزَّكَاةَ وَیُطِیعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَـئِكَ سَیَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَكِیمٌ : و مردان و زنان با ایمان ، دوستان یكدیگرند ، كه به كارهاى پسندیده وا مى ‏دارند ، و از كارهاى ناپسند باز مى ‏دارند ، و نماز را بر پا مى ‏كنند و زكات مى ‏دهند ، و از خدا و پیامبرش فرمان مى ‏برند . آنانند كه خدا به زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد ، كه خدا توانا و حكیم است.»[التوبة: 71]

خداوند متعال در سوره توبه به شش معیار مهم برای بهره مندی از رحمت خداوند متعال اشاره می كند:

[1-امر به معروف 2- نهی از منكر 3- اقامه نماز 4- زكات 5- اطاعت از خداوند 6- اطاعت از رسول خدا صلی الله و علیه و آله]

معیار های جامعی كه هم بعد رفتار اجتماعی را شامل می شود و با بی تفاوت نبودن در برابر انحرافات جامعه در صدد اصلاح بر آمدن را تاكید می كند [امر به معروف و نهی از منكر] و هم بعد ارتباط انسان با خداوند را متذكر شده [نماز] و هم به بعد اقتصادی برای تعالی و رشد جامعه تاكید كرده است [زكات] و در مرحله آخر نیز به اطاعت بی چون و چرا از خداوند متعال و رسول خدا صلی الله علیه وآله تأكید كرده است و در پایان به افرادی كه دارای این معیارهای مهم باشند ، صراحتاً وعده داده است كه خداوند متعال به زودی آنها را مشمول رحمتشان قرار خواهد داد.

همچنین در آیات دیگر قرآن مجید نیز به برخی از معیارهای بهره مندی از رحمت خداوند متعال اشاره شده است كه برای رعایت اختصار در این مقاله تنها به یك نمونه از انها اشاره می كنیم:

«وَاكْتُبْ لَنَا فِی هَـذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ إِنَّا هُدْنَـا إِلَیْكَ قَالَ عَذَابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشَاء وَرَحْمَتِی وَسِعَتْ كُلَّ شَیْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَیُوْتُونَ الزَّكَـاةَ وَالَّذِینَ هُم بِآیَاتِنَا یُوْمِنُونَ: «و براى ما در این دنیا نیكى مقرّر فرما و در آخرت [نیز] ، زیرا كه ما به سوى تو بازگشته‏ایم.» فرمود: «عذاب خود را به هر كس بخواهم مى ‏رسانم ، و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است و به زودى آن را براى كسانى كه پرهیزگارى مى ‏كنند و زكات مى ‏دهند و آنان كه به آیات ما ایمان مى‏ آورند ، مقرر مى ‏دارم.» [الأعراف: 156]

خداوند متعال در سوره توبه به شش معیار مهم برای بهره مندی از رحمت خداوند متعال اشاره می كند: [1-امر به معروف 2- نهی از منكر 3-اقامه نماز  4-زكات  5-اطاعت از خداوند  6-اطاعت از رسول خدا ]

 

چنانچه برخی از مفسرین قرآن مجید ذكر كرده اند وقتی این آیه شریفه نازل شد «وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ كُلَّ شَیْ‏ءٍ» حتی شیطان نیز در رحمت خداوند متعال طمع كرد و گفت كه این قسمت شامل حال من هم می شود، اما خداوند متعال در ادامه برای رحمت خود معیارهایی را ذكر می كند كه برخی از افرادی كه فاقد آنها هستند، از دایره رحمت خداوند متعال خارج می شوند [معیارهایی چون تقوا و پرداخت زكات و حقوق مالی واجب و همچنین ایمان به آیات الهی]

نكته ای كه در این قسمت حائز اهمیت است ذكر جمله [وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُۆْمِنُونَ] است كه ایمان به تمام آیات را ملاك و معیار  برای رحمت خداوند قرار داده شده است، چرا كه قرآن كریم برخی از افراد را به دلیل ایمان به برخی از آیات که به نفع آنهاست و در مقابل بی اعتنایی به برخی دیگر از آیات كه گاهی بر خلاف منافع مادی آنهاست توبیخ و سرزنش می كند و می فرماید:

«أَفَتُوْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاء مَن یَفْعَلُ ذَلِكَ مِنكُمْ إِلاَّ خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ: آیا شما به پاره‏اى از كتاب [تورات‏] ایمان مى‏ آورید ، و به پاره‏اى كفر مى ‏ورزید؟ پس جزاى هر كس از شما كه چنین كند ، جز خوارى در زندگى دنیا چیزى نخواهد بود ، و روز رستاخیز ایشان را به سخت ‏ترین عذاب ها باز برند ، و خداوند از آنچه مى ‏كنید غافل نیست.» [البقرة :85]

خلاصه كلام آنكه اگر در این روز خواستار بهره مندی از رحمت خاص خداوند متعال هستیم باید صلاحیت و شایستگی این رحمت را بدست بیاوریم و این شایستگی بدست نمی آید ، جز با معیارهایی كه در آیات و روایات اسلامی بیان شده است.