کاروان شهید

 

«کاروان شهید»
تک‌آهنگ از شهرام ناظری
از آلبوم چاووش ۸
قالبتصنیف در دستگاه همایون مایه شوشتری
ضبط۱۳۵۹
سبکموسیقی کلاسیک ایرانی
ترانه‌سراهوشنگ ابتهاج
آهنگسازمحمدرضا لطفی

کاروان شهید نام یک تصنیف از ساخته‌های محمدرضا لطفی است که اولین بار با آواز شهرام ناظری اجرا و در آلبوم چاووش ۸ گنجانده شد. این تصنیف که در اوایل جنگ ایران و عراق ساخته شد، فضایی حماسی دارد و به عنوان «بهترین تصنیف جنگ» توصیف شده‌است.

محتویات

تاریخچه

در اولین روزهای جنگ ایران و عراق (سال ۱۳۵۹ ه‍.ش) یکی از بستگان و دوستان نزدیک شهرام ناظری کشته شد. ناظری در واکنش به این رویداد، سراسیمه به کرمانشاه رفت تا در مراسم خاکسپاری وی شرکت کند. در طول این مراسم ملودی قطعهٔ کاروان شهید به ذهن ناظری خطور کرد، و پس از بازگشت به تهران وی این ملودی را در نشستی مشترک با محمدرضا لطفی و هوشنگ ابتهاج اجرا کرد و همان‌جا ایدهٔ ساخت این تصنیف شکل گرفت.رستاق، امیر (۱۳۹۳). «۱۰ اثر ماندگار از محمدرضا لطفی که باید شنید». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۸. ابتهاج شعر این تصنیف را سرود و لطفی برایش مقدمه‌ای در آواز شوشتری نوشت و بعداً اجرای مفصل‌تری از آن به همراه یک پیش‌درآمد، در آلبوم چاووش ۸ گنجانده شد.[۱] پس از آن لطفی تا حدود ۳۰ سال این قطعه را اجرا نکرد. در سال ۱۳۸۷ وی در مراسمی در بیستمین جشنواره موسیقی فجر که در تالار بزرگ کشور در تهران برگزار شد، این قطعه را به همراه چند قطعهٔ دیگر از آثار خود اجرا کرد.[۲]

نقد

  
 

تصنیف کاروان شهید دارای فضایی «حماسی» توصیف شده و شعرش نیز دارای محتوایی تراژیک دانسته شده‌است.[۳] این تصنیف به عنوان «بهترین تصنیف جنگ» مورد تحسین قرار گرفته‌است.[۴] کاروان شهید (در کنار قطعه‌هایی همچون شب نورد، ژاله خون شد، سپیده، رزم مشترک، و میهن که همگی با صدای شهرام ناظری یا محمدرضا شجریان بودند) جزو اولین قطعات موسیقی بود که پس از انقلاب اسلامی ایران در ایران منتشر شد؛ این قطعات را آغازگر فصلی تازه در موسیقی ایران دانسته‌اند.[۵]