زنان بزرگ تاریخ
آرتیستون
آرتیستون یا آرتیستونه اسم شخص زنانهٔ پارسی، تنها به شکل یونانی Artystōnē ارتیستونه و شکل ایلامی Ir-da-iš-du-na و Ir-taš-du-na و به انگلیسی ARTISTUN می باشد که گواهی شدهاست. این گونههای غیرایرانی، منعکس کنندهٔ نام پارسی باستان Rtastūnā «ستون ارته (= راستی خدایوار شده و یا راستی و درستی )» هستند. از نوشتههای هرودوت آگاهایم که ارتیستون یکی از دختران کورش بزرگ، و در نتیجه خواهر (یا خواهر ناتنی) آتوسا بود، که با داریوش بزرگ ازدواج کرد و مادر ارشام و گبریاس بود. الواح تخت جمشید نشان میدهند که وی مالک چندین کاخ در نقاط مختلفی در سراسر پارس بوده است؛ و برخی سهمیههای گواهی شده در همان الواح، گویای آناند که آرتیستون، که دوبار du-uk-ši-iš «شاهدخت» خوانده شده، ضیافتهای باشکوهی را، نه به ندرت، گاه همراه با پسرش ارشام، ترتیب میدادهاست.[۱] کمرون لوحی منتشر ساخته است که فرمانی از داریوش بزرگ به تاریخ آوریل ۵۰۶ پ. م در خود دارد مبنی بر این که صد کشتی به آرتیستونه دختر کوروش بزرگ اعطا شود که بی گمان هم نام آرتیستونه همسر خودش است.[۲] آرتیستونه همسر داریوش بزرگ دو پسر برای او آورد: اَرمس فرمانده نیروهای عرب و اتیوپیایی و گوبریاس فرمانده نیروهای کاپادوکیایی و سوری.[۳]
به نظر میرسد که آرتیستون، سوگلی (همسر محبوب) داریوش بوده، چنانچه هرودوت گزارش داد که داریوش فرمان ساخت تندیسی زرینی از او را داده بود. در گلنبشههای ایلامیزبان تختجمشید، بارها از آرتیتسون گزارش شده و به املاک فراوان، کارگران و جیرههایی که گویا برای برپایی ضیافتهای زرگ داشته بود، اشاره گردیده است.[۴]
او همراه با آتوسا، بامه و اپاکیش جزو چهار زن خانواده شاهی است که اسمش در لوحهای گلی هخامنشی ثبت شده است.[۵]
منم زیبا